UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan ve “En iyi korunan 20 kent” arasında bulunan Karabük’ün Safranbolu ilçesinde 48 dükkandan oluşan 360 yıllık ‘Yemeniciler Arastası’ aradan geçen yıllara rağmen işlevselliğini sürdürmeye devam ediyor.
Köprülü Mehmet Paşa Camisi’ne bitişik şekilde 1661’de kurulan Yemeniciler Arastası tarihe tanıklık etmeyi sürdürüyor. 48 ahşap dükkandan oluşan 360 yıllık tarihi arastada yemenicilik 1950’li yılların sonuna kadar önemli bir zanaat kolu olarak görüldü.
Osmanlı geleneğinde bir dini yapının yanına kurulan arastada caminin zorunlu giderleri, buradaki gelirlerle karşılanıyordu.
Geleneksel el sanatlarının merkezi haline getirilen ve hizmet kültürünü sürdüren Yemeniciler Arastası, Milli Mücadele sırasında imkanlar dahilinde ordunun ayakkabı ihtiyacını karşılamıştı.
Araştırmacı Yazar Aytekin Aytekin, İhlas Haber Ajansı (İHA) muhabirine yaptığı açıklamada, Safranbolu’nun yaşam dersleri veren, yaşamın işlevselliği ve geleceğe taşınması bağlamında çok özel bir örnek olduğunu söyledi.
emeniciler Arastası ile ilgili bilgi veren Aytekin, “Bunlar Osmanlı geleneğinde mutlaka bir dini yapının yanında yer alır. O dini yapı dediğimiz caminin zorunlu giderleri bu arastadaki gelirlerin bir bölümü ile karşılanıyor. Cennetmekan Köprülü Mehmet Paşa Safranbolu’da bir müddet görevde kalmış. 1661 yılında yaptırdığı cami avlusu, şadırvanı, muvakkithanesi, kütüphanesi ile bir yerleşim şeklinde arastada Safranbolu’nun tabakhanesinde üretilen ürünlerin ayakkabıya dönüştüğü bir çarşı. Köprülü Mehmet Paşa Camii’nin yanındaki bu arasta yemenicilere ilişkin. Ondan 100 sene sonra Safranbolu’da sadrazam olan İzzet Mehmet Paşa’nın yaptırdığı caminin yanında Demirciler Çarşısı vardır. Yani Safranbolu’nun her sokağında o sokağa uygun esnaf topluca çalışırlar” diye konuştu.
“Törenlerin yapıldığı özel bir yer”
Arastanın çıraklık, kalfalık törenlerinin yapılması açısından önemli bir konuma sahip olduğunu ifade eden Aytekin, “Bu bir eski zaman tanığı, geleneksel yaşamında çok işlevsel sürdürmesine, planı ile özel bir tat verir. Lonca mesleki kuralların konduğu piyasa koşullarının belirlendiği ve esnafın göreve kabulü, yani kalfalık çıraklık törenlerinin yapıldığı özel bir yer. Şu anda önünde bulunduğumuz yerde dua meydanı, yiğitbaşı dediğimiz buradaki esnafların yöneticisi konumunda olan kişinin buradaki esnafa yemin ve dua ettiği yerdir. Buraya gelen 4 yıl çalıştıktan sonra çıraklıktan kalfalığa geçer. Bu kahvede onun duası yapılır. Daha sonra usta olur. Usta olduktan sonra şed töreni var” dedi.
“Dayanışma içerisinde hizmet kültürü sergileniyor”
Yemeniciler Arastası’nın metruk bir vaziyetteyken eski Kültür Bakanı Ahmet Taner Kışlalı tarafından kamulaştırılarak geleneksel el sanatlarının merkezi haline geldiğini dile getiren Aytekin şunları söyledi: “Safranbolu’nun Dünya Mirası Listesi’ne girmesi turizmde ünlenmesi ile burası yeni yaşama göre işlevlendirildi. Şimdi burada geleneksel el sanatları pazarlama ve üretim noktası. Her dükkanda becerilerini yansıtan ustalarımız var. Arastanın ruhunda birlik ve beraberlik dayanışma içerisinde hizmet kültürü sergileniyor. Bugün de eski bir zaman tanığının çok işlevsel konumunu görüyoruz.”
